آشنایی با انواع گیربکس اتوماتیک
با انواع گیربکس اتوماتیک آشنا شوید
در هر خودرو به منظور انتقال توان مکانیکی و هماهنگ نمودن گشتاور و سرعت دورانی از منبع تولید توان به مصرف‌کننده، از گیربکس استفاده می‌شود. این گیربکس‌ها به دو دسته اصلی دستی و اتوماتیک تقسیم میشوند. مزیت اصلی گیربکس‌های اتوماتیک که سبب افزایش روز افزون توجه مشتریان و خودروسازان به تولید و استفاده از خودروهای دارای گیربکس اتومات شده است، کاهش وظایف راننده در حین رانندگی و به تبع آن افزایش آرامش و آسایش رانندگی است. گیربکس‌های اتوماتیک مورد استفاده در خودروهای سواری به چهار دسته کلی زیر تقسیم میشوند:
- گیربکس دستی اتوماتیک شده ((1)AMT)
- گیربکس ((2)CVT)
- گیربکس اتوماتیک خورشیدی ((3)AT)
- گیربکس دوکلاچه ((4)DCT)
در ادامه به بررسی هر یک از این انواع گیربکس بطور جداگانه پرداخته خواهد شد.
1- گیربکس‌های (Automated Manual Transmission) AMT
این نوع از گیربکس‌ها در واقع راحتی استفاده از گیربکس‌های اتوماتیک را به ویژه در ترافیک‌های شهری برای راننده به ارمغان می‌آورند در حالی که پیچیدگی و هزینه بالای گیربکس‌های اتوماتیک را ندارند. در واقع این نوع از سیستم‌های انتقال قدرت همان گیربکس‌های دستی هستند که عمل کلاچ‌گیری و تعویض دنده در آنها بوسیله یک مجموعه الکترونیکی و مکانیکی صورت می‌پذیرد. مهمترین مزیت این نوع گیربکس‌ها، ارزانتر بودن و ساده‌تر بودن ساختار آنها در مقایسه با بقیه انواع گیربکس‌های اتوماتیک است. همچنین به دلیل مشترک بودن بیشتر قطعات آن با گیربکس‌های دستی هزینه تعمیرات کمتری نسبت به سایر گیربکس‌های اتوماتیک دارند. اما این نوع گیربکس‌ها به دلیل لختی بسیار بالا در هنگام تعویض دنده، عملکرد نامطلوبی داشته و از لحاظ رضایتمندی مشتری در رده بسیار پایین‌تری نسبت به سایر گیربکس‌های اتوماتیک قرار دارند.
شکل 1-1 یک نمونه از گیربکس AMT را نشان می‌دهد. از این نوع گیربکس‌ها بیشتر در خودروهای ارزان قیمت استفاده می‌گردد. شرکت نیرومحرکه قزوین (NMI) در حال ساخت و تولید گیربکس AMT برای خودرو رانا 6 دنده با نام تجاری AMT6 می باشد که مراحل پایانی ساخت و صحه‌گذاری را طی می‌نماید. نمونه‌های موجود از خودروهای با این نوع گیربکس در ایران خودروهای نیمه اتوماتیک برلیانس اچ 220 و ام‌وی‌ام ۱۱0 هستند.
همچنین بخوانید: وبینار تخصصی «نسل جدید گیربکس‌های اتوماتیک خودرو»
2- گیربکس‌های CVT (Continuously Variable Transmission )
CVT کوتاه شده‌ی عبارت (Continuous Variable Transmission) به معنای جعبه دنده‌ی ضریب متغیر است، این جعبه دنده‌ها با نام‌های دیگری مانند جعبه دنده‌ی تک سرعته نیز شناخته میشوند.
این نوع گیربکس‌ها اولین بار توسط شرکت نیسان استفاده گردید و به تدریج مورد استقبال سایر خودروسازان قرار گرفت. در سيستم‌های انتقال قدرت پیوسته، قابليت تغيير نسبت دنده بدون استفاده از چرخ‌دنده‌هاي درگير وجود دارد. در رايج‌ترين نوع این گیربکس‌ها، انتقال نیرو توسط دو پولی مخروطی شکل و یک تسمه فلزی یا پلیمری که پولیها را به هم متصل می‌نماید، صورت می‌گیرد.
شکل 1‑2 یک نمونه از این نوع گیربکس را نشان می‌دهد. مهمترین مزیت این نوع گیربکس‌ها، پیوستگی تعویض دنده می‌باشد. لذا در لحظه تعویض دنده، خودرو تکان و افت دور کمتری را تجربه می‌کند. یکی از معایب این نوع گیربکس عدم امکان بارگذاری بیش از اندازه بر روی آنها است که گاهاً موجب می‌شود که خودروهای دارای این گیربکس در شیب‌های تند جاده‌ای بازدهی خوبی نداشته باشند. این نوع گیربکس در خودروهایی نظیر هایما S5، ام وی ام 550، جک S3، نیسان جوک و نیسان تیانا مورد استفاده قرار گرفته‌اند که با توجه به جغرافیای کشور ایران مناسب کشور ایران نیستند.
شکل 1‑2- سیستم انتقال قدرت پیوسته پولی و تسمه
3- گیربکس سیاره‌ای خورشیدی (AT)
گیربکس‌های اتوماتیک سیاره‌ای متداول‌ترین نوع گیربکس‌های اتوماتیک در خودروها است. در این گیربکس‌ها، انتقال قدرت از طریق مجموعه‌ای از چرخدنده‌های خورشیدی صورت می‌گیرد. سیستم کلاچ اتوماتیک آنها هیدرولیکی (مبدل گشتاور) و دارای سیستم کنترلی است. گیربکس AL4 مورد استفاده در خودروهای 206، 207 و اس‌دی وی 9 و پارس اتوماتیک، همچنین گیربکس خودروهای سوزوکی ویتارا، اچ سی کراس و هایما S7 از این نوع محسوب میشوند.
4- گیربکس‌های دوکلاچه (DCT)
جدیدترین نوع گیربکس‌های استفاده شده در خودروها گیربکس‌های دوکلاچه هستند که به اختصار DCT نامیده میشوند. این نوع گیربکس اولین بار توسط شرکت پورشه در خودروهای اسپرت استفاده گردید و بتدریج مورد استقبال سایر خودروسازان قرار گرفت. سیستم انتقال قدرت دو کلاچه دارای دو شفت ورودی هم مرکز است که هر یک دارای کلاچ مستقلی هستند. هریک از کلاچ‌ها با یکی از شفت‌های ورودی (شفت نارنجی و بنفش درشکل 1‑3) درگیر است. کلاچ بزرگ‌تر با دنده‌های فرد و کلاچ کوچک‌تر با دنده‌های زوج در ارتباط است و بصورت مجزا عمل می‌کنند و در هر لحظه ارتباط موتور با چرخ‌ها را متناسب با دنده مورد نظر از طریق یکی از شفت‌های ورودی برقرار می‌کند. این ویژگی باعث تعویض سریع‌تر دنده می‌شود. میانگین تعویض دنده حدود 8 میلی‌ثانیه است که در این نوع گیربکس از هر نوع دیگر سریع‌تر است. این مزیت باعث می‌شود که اختلال گشتاور، تکان محسوس خودرو و میزان افت گشتاور در حین تعویض دنده کاهش یابد.
گیربکس‌های دوکلاچه دارای قیمت‌های بیشتری نسبت به نمونه‌های عادی هستند؛ چرا‌که هم تکنولوژی بالاتری و هم قطعات بیشتری دارند. تعداد قطعات بیشتر تعمیر آنها را پرهزینه‌تر از نمونه‌های معمولی می‌کند و از طرفی چون قطعات بیشتری در آنها وجود دارد، وزن بالاتری نیز دارند. این نوع گیربکس در خودروهایی نظیر تالیسمان، رنو کپچر، جک S5، پژو 205، آئودی R8 و اشکودا مورد استفاده قرار گرفته‌اند. لازم به توضیح است که تولید و بومی‌سازی این گیربکس تا سال 1402 در نقشه راه شرکت ایران‌خودرو قرار دارد. در این راستا شرکت جتکو با همکاری ایران‌خودرو وبینار «آشنایی با فناوری‌های کنترلی در نسل جدید گیربکس‌های اتوماتیک خودرو» را برگزار کرده است.
شکل 1‑3 طرح شماتیک گیربکس DCT
پی‌نوشت‌ها:
Automatic Manual Transmission[1]
[2] Continuously Variable Transmission
[3] Automatic Transmission
[4] Dual-Clutch Transmission
